Van Onze Taal post over de betekenis van het woord leporello.
Een leporello is een zigzag gevouwen folder. Maar met zo’n naam wordt iedere folder natuurlijk meteen een kunstwerk. Ongeacht de inhoud.
Toen ik als freelancer startte bij Bernhoven om de nieuwbouwcommunicatie handen en voeten te geven, was een van de eerste projecten een kleine folder met daarin de belangrijkste gegevens over het ziekenhuis en wat ‘facts & figures’. Een leporello, dat leek ons een leuke vorm. Een klein foldertje dat je in je achterzak steekt en zo altijd bij de hand hebt.
We telden vlakken en keken hoe deze zich het handigst zouden kunnen ontvouwen. Het werd inderdaad een achterzakfolder, zij het formeel geen leporello, want nadat je de voorkant van rechts naar links had opengeslagen, moest je de overige pagina’s steeds van links naar rechts uitklappen. En zo werd het een (buitengewoon handige, overigens, we hebben er lang mee rond kunnen strooien) ‘Uitklapfolder, Gebaseerd Op De Leporello.’
Het woord leporello komt uit Don Giovanni, een opera van Mozart. In deze opera is Leporello het hulpje van de damesverslindende meneer – we kennen hem hier beter als Don Juan – dat de veroveringen van zijn meester keurig bijhoudt in een boekje. Misschien weten sommige mannen die meerdere dames van dichtbij hebben bekeken hun namen nog wel uit hun hoofd, maar bij Don Giovanni is dat onbegonnen werk. Want het zijn er veel! En het worden er dagelijks meer. Op een dag ziet hij een Nieuwe Kans lopen, die hartverscheurend zingt over de slechterik die haar in de steek heeft gelaten. Voor Don Giovanni de categorie: in the pocket! Maar helaas … hij is éven vergeten dat deze Donna Elvira al in zijn boek staat en dat hij zelf de bezongen schurk is. Tijd om Leporello in de strijd te gooien! Deze tovert Dé Catalogus tevoorschijn om het verscheurde kind te laten zien dat Don Giovanni haar niet waard is. Omdat hij een seriële versierder is, die jaagt op alles wat een rok draagt. “Lees maar eens eventjes mee”, zo zingt Leporello haar toe. In Italië heeft hij al 640 dames ‘versleten’, in Duitsland 231, in Frankrijk 100, 91 in Turkije, en dan zijn we er nog niet, want … want … “in Spanje zijn het er al 1.003!” En dan vouwt De Spaanse Pagina zich als een prachtige leporello uit. Niet in alle uitvoeringen, overigens, maar in deze wel. (In de rol van Don Giovanni, die om de hoek staat, de allerleukste bas-bariton die ik ken, Bryn Terfel, die zelf ook heel vaak de rol van Leporello heeft gezongen).
Een leporello. Wat voor tekst er ook in staat, er zit in ieder geval heel veel muziek in!